سخنرانی: نقش مثل‌ها در تبیین معارف دین-حجت الاسلام والمسلمین قرائتی

بسم الله الرحمن الرحیم

منبع: برنامه سمت خدا

اول کسی که مثل می‌زند خداست. «ضَرَبَ اللَّهُ مَثَلاً» (ابراهییم/24) این کار خداست. قبل از قرآن هم در کتاب قرآن و انجیل است که کتاب امثال می‌نامند، مثل‌هایی که حضرت موسی یا عیسی زده‌اند. در عرفا و شعرا زیاد است. ضرب‌المثل خیلی از گره‌ها را باز می‌کند. بنده هم بسیاری از جاهایی که گیر کردم که چطور بگویم، با یک ضرب المثل حل کردم. آشنایی بنده با شهید مطهری از یک مثل شروع شد. ایشان سالهای قبل از انقلاب اهواز در مکتب القرآن برنامه‌ای داشت. بحثش هم این بود که چرا خداوند فرموده است: «خالِدینَ فیها» (بقره/162) کسی که سی سال، پنجاه سال گناه کرده است، چرا تا ابد بسوزد؟ مگر خدا عادل نیست؟ خدایی که عادل است چرا به خاطر گناه کم، جرم زیاد باید داد؟ ایشان این بحث را در کتاب عدل الهی هم مفصل آورده است. ایشان از چند زاویه عینی و قراردادی و دستورالعمل بحث کرده است. من هم گوش می‌دادم و شک داشتم که همه این حرف‌ها را همه می فهمند یا نه قسمت‌هایی از سخنان علامه را کسی نمی‌فهمد. همینطور که نشسته بودم، تا بحث تمام شد به استاد مطهری گفتم: آقا اگر زحمت نیست، یک لحظه آن بالا بمانید. من بیایم یک چیزی به این مردم بگویم. رفتم گفتم: هرکس این بحث را فهمید، الحمدلله! هرکس هم نفهمید، سؤال این است چرا بخاطر سی سال گناه تا ابد باید مجازات شد؟ مثالی می‌زنم. مثال این است که شما یک لحظه با چاقو در چشمت می‌زنی و تا ابد کور هستی. چاقو زدن یک ثانیه است و کور شدن نود سال است. من یک حرف بد به شما بزنم تا ابد با من قهر هستی. مرحوم مطهری خندید. گفت: بله، مثل خوبی است که می‌شود با کار کم کیفر زیادی را دنبال کرد. یادم هست بعد که ایشان سخنرانی کرد، در آخر این جمله را فرمود: هرکس نیاز به توضیح بیشتر دارد، قرائتی می‌آید یک مثل می‌زند، با مثل روشن می‌شود. این مثل باعث شد ایشان به ما لطف پیدا کرد و یک رابطه‌ای هم با ایشان پیدا کردم. مثل خیلی مهم است. قسمت‌هایی از ضرب‌المثل‌ها چاپ هم شده است.

آیت الله حائری شیرازی امام جمعه سابق کتاب‌هایی راجع به تمثیلات دارد. خیلی از مشکلات با یک مثل حل می‌شود. مثلاً می‌خواهی بگویی که معنای عدالت این نیست که همه مردم یکسان باشند. گاهی اگر همه مردم را با یک چشم دیدی، عدالت نیست، حماقت است. دکتر عادل کسی است که بیاید بگوید: به همه سرم وصل کنید. به همه کپسول بزنید. این کار درست نیست. گاهی باید یکی غذا بخورد، یکی نخورد، یکی نصف قرص بخورد. یکی قبل از غذا بخورد. یکی هر شش ساعت بخورد. اینطور نیست که بگوید: چون من عادل هستم همه را با یک چشم می‌بینم. به همه یک سرم بزنید، به همه یک آمپول بزنید، یعنی اینطور نیست که همیشه معنای عدالت این باشد که همه را با یک چشم ببینیم.

در بحث روایت‌ها داریم که یک چیزهایی را تشبیه کردند. آیاتی در قرآن داریم، می‌گوید: «حَبِطَتْ أَعْمالُهُم‏» (بقره/217) بخاطر یک خلاف تمام خوبی‌هایت حبط شد، نابود شد. ممکن است این هم در عدل خدا ایجاد شبهه کند که خوب ما یک غلطی کردیم، باید همه زحمات ما نابود شود؟

شما یک سوزن در توپ فوتبال یا والیبال بزنید. کل بازی تعطیل می‌شود. ما یک سوزن یک گوشه زدیم، اما بازی تمام شد. یا اینکه بعضی دخترها می‌آیند، می‌گویند: حالا ما که نماز می‌خوانیم، اسلام و انقلاب و همه چیز را قبول داریم، این دو تار موی ما بیرون باشد، چه می‌شود؟ من با یک مثل می‌گویم: دختر خانم، اگر من عمامه‌ام را روی دماغم بگذارم، هم از تلویزیون بیرونم می‌کنند، هم دادگاه ویژه روحانیت مرا می‌گیرد. می‌گویم: حالا دو سانت عمامه من جلو بیاید، این مشکل ایجاد می‌کند.

یا می‌گوید: این موسیقی گوش دادن چه ابرادی دارد که می‌گویید: حلال است یا حرام است؟ می‌گویم: موبایل چه اشکالی دارد که می‌گویند: در هواپیما موبایل‌ها را خاموش کنید؟ این صدای موبایل چه کار به هواپیمای به این بزرگی دارد؟ یا اینکه می‌گویند: چرا 34 بار الله اکبر، 33 بار الحمدلله، 33 بار سبحان الله ثواب هزار رکعت نماز را دارد؟ می‌گوییم: اگر به شما گفتند: 34 متری را بکن به گنج می‌رسی. 33 متری را بکنی، نمی‌رسی. 37 متری هم بکنی، نمی‌رسی. یا یک کلمه را در نماز غلط می‌گوید. می‌گوید: مگر خدا نمی‌داند ما چه می‌خواهیم بگوییم. خدا که می‌داند ما چه می‌خواهیم بگوییم. می‌گویم: اگر یک دندانه از سوییچ ماشین کم و زیاد شود، قفل باز نمی‌شود. اگر شما این شماره تلفنی را که کد این استان است، یک دندانه کم کنی، یک استان دیگر گوشی را برمی‌دارد. همانطور که گفتم باید باشد. شما آمپول را در رگ بزنی، دواست. در گوش بزنی، درد است. این قصه حل می‌شود.

یکبار یک نفر از من پرسید: چرا عرق و ادرار که هردو ساخت کلیه هستند، عرق پاک است و ادرار نجس است؟ گفتم: فرض کنید که هردو ساخت کلیه باشد. باید موادی که در عرق و ادرار است آزمایش شود. فرض کنید هردو یک مواد دارند. اشکال دارد بگوییم اگر از پیشانی آمد، پاک است. از جای دیگر آمد نجس است؟ گفتم: اگر یک خال از روی دماغ عروس بیرون بیاید، ممکن است این عروس زشت شود. ولی همین خال مشکلی اگر از کنار لب عروس بیرون بیاید، خوشگل می‌شود. ترکیبات شیمیایی خال هم یکی است. روی دماغ یک نمره دارد، کنار لب یک نمره دارد. این مایع از پیشانی یک نمره دارد، از غیر پیشانی یک نمره دارد.

مثل در آموزش و مفاهیم بسیار اهمیت دارد. گاهی یک آیه در قرآن است، مانده بودم این آیه چه معنی دارد. هرچه خوبی است از خداست. «ما أَصابَکَ مِنْ حَسَنَةٍ فَمِنَ اللَّه‏» (نساء/79) حسنه و نیکی از خداست. «وَ ما أَصابَکَ مِنْ سَیِّئَةٍ فَمِنْ نَفْسِک‏» (نساء/79) بدی‌ها از توست. خوبی از خداست، بدی از توست. این را به یک دبیرستانی و دانشجو چطور بگوییم؟ هرچه خوبی از خداست و هرچه بدی است از ما است.

.....................................................................................................

برای خرید کتابهای برنامه سمت خدا با تخفیف ویژه اینجا کلیک نمائید.

.....................................................................................................